Ouderdomsvlekken of levervlekken, sproeten, hyperpigmentatie, melasma (zwangerschapsmasker), linea nigra, moedervlekken, café-au-lait, vitiligo…
Pigment is de bruine kleurstof die onze huid aanmaakt bij blootstelling aan de zon. Pigment is bedoeld om de schadelijke straling van de zon te absorberen en onderliggend weefsel te beschermen. Het belangrijkste pigment is melanine. De cellen die pigment maken, liggen diep in de huid. Hier wordt pigment verpakt in kleine korreltjes, die naar de opperhuid worden verplaatst. Pas als deze korreltjes in de opperhuid zitten, zijn ze zichtbaar. Soms is de pigmentverdeling in de opperhuid minder mooi omdat de verdeling onregelmatig is. Voorbeelden hiervan zijn sproeten en ouderdomsvlekken. Deze vlekken ontstaan niet alleen op de huid als deze wordt blootgesteld aan de zon, maar soms ook spontaan. Dit gebeurt vooral bij mensen met een lichte huid.
Waar komen pigmentvlekken vandaan?
De belangrijkste oorzaken van de vlekken zijn: blootstelling aan de zon, huidveroudering, ontsteking aan de huid, hormonale schommelingen en genetische aanleg. De meeste mensen krijgen de vlekken op de handen en in het gezicht, omdat deze lichaamsdelen veel bloot staan aan de zon. Deze pigmentophopingen zijn niet schadelijk, maar kunnen door de drager als lelijk worden ervaren. Ook bepaalde ziekten en medicijnen staan erom bekend dat ze hyperpigmentatie kunnen veroorzaken.
Welke soorten pigmentvlekken bestaan er?
Post-inflammatoire hyperpigmentatie
Zoals de naam aangeeft, ontstaat post-inflammatoire hyperpigmentatie als gevolg van huidbeschadiging of ontsteking, zoals onder andere insectenbeten, snijwonden, brandwonden, blootstelling aan chemicaliën en acne. De huid is donkerder en heeft een afwijkende kleur nadat de wond al is geheeld. Bij mensen die er gevoelig voor zijn kan het ook ontstaan door irritatie ten gevolge van peelings en agressieve cosmeticaproducten. Deze vorm van pigment is meestal tijdelijk, maar het kan zeker een jaar duren tot het uit zichzelf verdwijnt.
Melasma (chloasma of zwangerschapsmasker)
Grillig gevormde bruine vlekken, die geleidelijk overgaan in de normale huidskleur, ontstaan door een combinatie van aanleg, zonlicht, hitte en hormoonhuishouding (pilgebruik). Ze komen meestal voor bij vrouwen, met een iets gekleurde huid, die in de vruchtbare leeftijd zijn. Vaak vlammen ze op tijdens de zwangerschap; daarom wordt melasma ook wel het zwangerschapsmasker genoemd. Melasma die oppervlakkig liggen zijn vaak bruin van kleur en redelijk goed te behandelen. Dieper gelegen pigmentvlekken herkent u aan hun grijsblauwe kleur en zijn een stuk hardnekkiger.
Linea nigra (Latijn voor “zwarte lijn”)
Dit is een donkere, verticale lijn die in driekwart van de zwangerschappen op de buik verschijnt. Deze bruine streep is gewoonlijk ongeveer een centimeter breed en loopt over het midden van de buik van het schaambeen naar de navel; soms loopt de streep door tot aan het middenrif. Deze linea nigra is het gevolg van de verhoogde pigmentproductie door het hormoon oestrogeen, dat er ook voor zorgt dat de tepels donkerder kleuren. Ook het ontstaan van melasma (zwangerschapsmasker) hangt hiermee samen.
Het doel van deze hyperpigmentatie is nog niet bekend. Zwangere vrouwen met een lichte huid hebben minder vaak een linea nigra dan vrouwen met een donkerdere huid. Voordat de donkere streep verschijnt, kan juist een lichte lijn verschijnen. De linea nigra verschijnt meestal in het tweede trimester van de zwangerschap en vervaagt meestal na de bevalling, maar kan (al dan niet onder invloed van zonlicht) ook zichtbaar blijven. Na de zwangerschap verdwijnen de linea nigra en het zwangerschapsmasker meestal binnen een aantal maanden. Tijdens een volgende zwangerschap kunnen de pigmentveranderingen weer tijdelijk terugkeren, ze zijn dan vaak wat opvallender dan tijdens de eerste zwangerschap.
Lentigines solares (ouderdomsvlekken, levervlekken)
Deze vorm van pigment ontstaat door blootstelling aan de zon en komt dus ook vooral voor op huid die vaak aan de zon wordt blootgesteld (gezicht, handen en armen). In de winter verdwijnen deze vlekken helaas niet, zoals sproetjes wel doen. Uit onderzoek is gebleken dat zowat 80% van de mensen op 65 jarige leeftijd één of meerdere ouderdomsvlekken heeft. Ouderdomsvlekken komen vooral voor bij mensen met een lichte huid. Mensen met een donkere huid zijn vaak beter beschermd tegen de zon en hebben minder kans dat de pigmentcellen in de war raken. De vlekken zijn vaak bruin van kleur, hoewel ze ook rood of juist donkerder van kleur kunnen zijn. In principe zijn ouderdomsvlekken ongevaarlijk, hoewel ze in sommige gevallen een voorbode kunnen zijn van een melanoom, of huidkanker. Als de vlek snel groter wordt of een rare, rafelige rand heeft is het aan te raden om contact op te nemen met uw dermatoloog.
Sproeten (ephelides)
Sproeten zijn gele of bruine vlekjes op het gezicht en andere onbedekte delen van de huid, vooral aanwezig bij mensen met een bleke huidskleur. Sproeten worden waarschijnlijk overgeërfd. Ze verschijnen ten gevolge van een verhoogde productie en afzetting van het pigment melanine, dat verantwoordelijk is voor de normale huidskleur. Sproeten zijn ook bekend als ephelides of efeliden. Sproeten verschijnen meestal voor het eerst op de leeftijd van 3 à 5 jaar en nemen in aantal toe tot op jongvolwassen leeftijd. Ze verdwijnen vervolgens geleidelijk bij het ouder worden. De grootte, het aantal en de mate van verkleuring van sproeten kan toenemen in de zomer en afnemen in de winter, omdat ze gevoelig zijn voor blootstelling aan zonlicht. Sproeten geven geen klachten maar vormen soms een cosmetische zorg. Aanbrengen van lotions met zonnefilter kan verergering voorkomen.
Pityriasis Versicolor of tinea versicolor
Dit is een veel voorkomende huidziekte die wordt veroorzaakt door een schimmel (gist), Malassezia furfur (synoniem Pityrosporum ovale), die zeer oppervlakkig in de bovenste lagen van de huid groeit. Op de romp, meestal op de rug, zijn vele kleine ronde of ovale plekjes te zien met aan de rand vaak een zeer lichte schilfering. Er ontstaat extra schilfering als de huid ter plaatse wat wordt opgerekt. Door de schimmelgroei schilfert de huid op de aangetaste plekjes iets sneller af dan normaal. De hierdoor vrijkomende stukjes nieuwe huid zijn in de zomer wat lichter omdat de schimmel de pigmentcellen blokkeert en in de winter vaak juist wat donkerder dan de omringende huid. Bij mensen met een donkere huidskleur zijn de plekjes vaak wit van kleur, in tegenstelling tot blanke mensen die vaak donker gekleurde vlekjes hebben. Bovengenoemde feiten zijn de reden van de naam “versicolor”, wat “tegengestelde kleur” of “diversiteit aan kleur” betekent. De verwekker van de aandoening kan histologisch worden aangetoond door middel van een methyleenblauwkleuring, wat de diagnose bevestigt. Recent onderzoek laat zien dat de gist M. globosa ook geassocieerd is met Pityriasis Versicolor. Iedereen heeft gisten (of eigenlijk schimmels) op zijn huid. Over het algemeen heeft u hier ook helemaal geen last van, maar bij sommige mensen kan de gist de bovenste laag van de huid aantasten. Hierdoor raken de pigmentcellen verstoord en ontstaan er vlekjes. Pityriasis Versicolor komt vaak voor bij een vette huid en in warme klimaten. In de Benelux zult u het daarom voornamelijk in de zomer zien. In tropische gebieden heeft maar liefs 50% van de mensen die bij een dermatoloog langs gaan Pityriasis Versicolor.
Hoe herkent u Pityriasis Versicolor?
Pityriasis Versicolor is heel eenvoudig te herkennen: vlekjes (op een witte huid zijn het donkere vlekjes, op een gebruinde huid zijn het lichte vlekjes) op de hals, de borst en de rug, maar vaak ook in het gezicht, de armen en de benen. Op de vlekjes zelf kunt u ook vaak fijne schilfertjes ontdekken (soms ziet u ze alleen als u de huid wat spant). Hierdoor kunnen de vlekjes ook wat jeuken.
De oplossing is simpel…
De aandoening is overigens geheel onschuldig en betrekkelijk gemakkelijk te behandelen met een anti-roosshampoo met seleniumsulfide of een ontgistingskuur. Laat de shampoo een nachtje intrekken en was het er de volgende dag weer af. Recidieven treden vaak op maar zijn opnieuw goed te behandelen. Na een succesvolle behandeling zijn de pigmentatieverschillen niet meteen verdwenen. Bij enkele vlekjes kunt u een antischimmel crème (ketoconazol crème of ciclopirox crème) gebruiken. Smeer dit dagelijks voor minimaal twee weken. Als de vlekjes toch terug blijven komen, dan kan een kuur met een anti-gistmiddel nog uitkomst bieden. Het nadeel is alleen dat deze pillen behoorlijk veel bijwerkingen geven en dus bij uitzondering voorgeschreven worden door de huisdokter.
Wie vlekvrij wil zijn…
Moet geduld hebben. De schilfering verdwijnt na behandelen meestal na enkele dagen, maar de vlekjes blijven vaak wat langer zichtbaar, ook al is de huid ‘schoon’ van de gist. Het vervelende bij Pityriasis Versicolor is dat de kans groot is dat het weer terugkomt als u er vatbaar voor bent. Probeer dan ook, als de vlekjes weer weg zijn, u structureel goed tegen de zon te beschermen (wat altijd héél verstandig is natuurlijk), geen vette en afsluitende zalven en crèmes te gebruiken op de huid (dit bevordert de groei van de gist) en altijd de huid goed af te drogen na het douchen.
Vitiligo
Vitiligo is een aandoening waarbij er geen pigment meer wordt aangemaakt op een bepaalde plek op het lichaam. Hierdoor ontstaan witte vlekken op de huid. Rondom deze vlekken zit vaak een donkere rand. Een kenmerk van vitiligo is dat de vlekken zich vaak uitbreiden. Deze aandoening ontstaat door een verstoring van de pigmentproductie wat het gevolg is van een verstoorde aanmaak van melanine. Het afbreken van pigment heet depigmentatie. Wanneer geen nieuw pigment wordt aangemaakt, ontstaan er dus witte vlekken op de huid. In feite is het dus het tegenovergestelde van pigmentvlekken. Daar wordt melanine overgeproduceerd terwijl het bij vitiligo juist niet wordt geproduceerd.
Purpura senilis
Een aandoening die wel eens wordt verward met ouderdomsvlekken is purpura senilis. Dit zijn ook donkere vlekjes die vooral voorkomen bij oudere mensen, maar ze worden niet veroorzaakt door een teveel aan pigment. Het zijn kleine bloeduitstortingen die ontstaan doordat de huid minder elastisch wordt met het ouder worden.
Aangeboren pigmentvlekken
Moedervlek
Er is geen medische reden om een goedaardige moedervlek te verwijderen. Maar moedervlekken die goedaardig zijn kunnen soms wel als ontsierend worden ervaren. Ze kunnen op de huid liggen of in de huid, maar ook een wratachtige vorm hebben. Ook variëren ze in kleur, grootte en vorm. Er zijn voor verwijdering van een goedaardige moedervlek meerdere mogelijkheden: coaguleren (wegbranden), wegschaven en excideren (wegsnijden) uit te voeren door een dermatoloog.
Maar u kan ook langskomen bij je Huidinstituut Angenies waar we kiezen voor een behandeling die vriendelijk is voor uw huid.
Café-au-lait vlekken
Deze kunnen al aanwezig zijn vanaf de geboorte, maar omdat ze in het begin nog klein zijn en licht van kleur, zijn ze moeilijk te zien. Rond het tweede levensjaar zijn ze wat donkerder geworden en duidelijker te zien. Ze zijn goedaardig. Bij het groter worden van het kind groeien ze mee. Café-au-lait vlekken zijn meestal ovaal van vorm en hebben een doorsnede die varieert van 0.5 cm tot enkele centimeters.
Hyperpigmentatie
Hyperpigmentatie is een huidaandoening waarbij sprake is van te veel pigment in de menselijke huid. Het belangrijkste pigment in de menselijke huid is melanine; een zogenoemd biologisch pigment. Melanine wordt door melanocyten gemaakt met behulp van het aminozuur tyrosine. Melanine kan gelokaliseerd zijn in de basale laag van de opperhuid, doordat de melanocyten meer pigment produceren (sproet) of doordat er meer pigmentcellen aanwezig zijn (moedervlek). Het pigment kan ook in de lederhuid aanwezig zijn. Een ophoping van pigment producerende melanocyten zorgt voor een blauw of zwart gekleurde moedervlek (blue nevus). Bij bepaalde ontstekingen kan ook pigment in macrofagen (opruim-cellen) terechtkomen; dit pigment is meestal afkomstig uit keratinocyten, als deze door een ontsteking (vooral bij een grensvlakdermatitis) te gronde gaan. Dit komt vooral bij donkerder huidtypen voor. Macrofagen gevuld met pigment worden vaak melanofagen genoemd.
Wil je jouw pigmentvlekken laten behandelen? Kijk dan hier wat onze oplossingen zijn voor pigmentvlekken.
